एक तरी ओवी अनुभवावी
भगवंत म्हणतात अनन्यभक्तीने भगवत तत्त्वत: समजतात.आयुर्वेदिक औषधात जसे पथ्य आणि अनुपान म्हणजे पूरक आहार असल्यास औषध लागू पडून आजारी माणूस बरा होतो. तसे माऊलींनी श्लोक १०चे स्पष्टीकरण करताना ओवी समूहाचे ६०३ ते ६१० अनन्यभक्ती, तर ६११ ते ६१४ एकांत साधना अशी ओवी विभागणी केली आहे. आरंभाला आपण अनन्यभक्तीसंंबंधींच्या ओव्या पाहूया:-
अनन्यभक्ती आणि मी वांचूनि गोमटे कांही! आणीक गोमटे नाही!
ऐसा निस्चयोचि तिही!
जयांचा केला!!६०३!!
शरीर वाचा मानस!
पियाली कृतनिस्चयाचा कोश!
एक मीवाचूनि वास!न पाहती!!६०४!
किंबहुना निकट निज! जयाचे जाहले मज!
तेणे आपणयां आम्हा शेज !
एकी केली!!६०५!!
रिगतां वल्लभांपढे!नाही आंगी जीवी साकडे!
तिये कांतेचेनि पाडे! एकसरला जो!!६०६!!
मिळोनि मिळतचि असे!
समुद्री गंगाजळ जैसे!
मी होऊनि मज तैसे!सरस्वें भजती!!६०७!!
सूर्याचा होणा होईजे!कां सूर्यासवेचि जाईजे!
हे विकलेपण साजे!प्रभेसी जेवी!!६०८!!
पै पाणियाचिये भूमिके!पाणी तळपे कौतुके!
ते लहरी म्हणती लौकिके!
एर्हवीं तें पाणी!!६०९!!
जो अनन्य यापरी!मी जाहलाहि मातें वरी!
तोचि तो मूर्तधारी !ज्ञान पै गा!!६१०!!
भावार्थ ६०३ते ६१०:-
हे अर्जुना, या जगात मी श्रीकृष्ण एकमेव देव म्हणून आहे. माझ्यावाचून कोणतीही देवता त्याच्या मनात नसते. हा निश्चय त्याने केला आहे. मी केवळ भगवान श्रीकृष्णाचीच उपासना करणार आहे. काया-वाचा-मनाने तो कृतनिश्चयपूर्वक माझी उपासना करतो. माझ्याशिवाय कोणत्याही गोष्टीची इच्छा त्याला नसते. तो माझ्या किती निकट तो भक्त असतो.केवळ देहानेच तो माझ्यापासून निराळा आहे. नाहीतर तो आणि मी द्वैतच आमच्यात नसते.
नारदीय भक्ती सूत्रात एक भगवत वचन आहे. यत्र गायंती मतभक्ता तत्र तिष्टामी नारद!! हे नारदा जिथे माझे भजन चालते तिथे मी नांदतो. ज्याप्रमाणे पतिशय्येवर पत्नी मी पतिपेक्षा निराळी नाही. या अर्पण विचारातून पतीशी एकरूप होते. त्या पतिव्रतेप्रमाणे भक्त मला अर्पित होतो. जसे गंगानदी समुद्राला मिळताना स्वतःला विसरून जाते. तसे माझा भक्त सातत्याने माझी उपासना करतो. सूर्योदय होतो. आणि सूर्यास्त होतो.
सूर्याचे तेज म्हणजे सूर्यप्रभा सूर्याचा अविभाज्य भाग आहे. सरोवराचे पाणी जललहरी रूपांतून सरोवर पृष्ठभागावर चमकत राहते, पण लहरी आणि जल एकच असते, तसे भक्त आणि भगवंत एकरूप असतात. याप्रमाणे जो अनन्यभक्त हा मूर्तिमंत माझीच प्रतिमा आहे, हे समजावे.
एकांत साधना:-
आणि तीर्थे धौते तटे!तपोवने चोखटे!
आवडती कपाटें !वसवूं जया!!६११!!
शैलकक्षांची कुहरे!जळाशयपरिसरे!
अधिष्ठी जो आदरें!नगरा न ये!!६१२!
बहु एकांतावरी प्रीति!जयाजनपदावरी खंती!
जाण मनुष्याकारे मूर्ती!ज्ञानाची तो!!६१३!!
आणिकही पुढती!चिन्हे गा सुमती !
ज्ञानाचिया निरुती -! लागी सांगो!!६१४!!
भावार्थ ओ.६११ते ६१४:-
माझा भक्त याला तीर्थक्षेत्रे, नद्यांचे घाट पाहणे आवडते. साधू-संतांनी तपाचरण करून पवित्र झालेली वने साधकाला साधना करण्यास योग्य वाटतात. गिरिकंदरे तपसाधनेस नेहमीच उपयुक्त असतात. पर्वतांमधील दरी, गुहा, सरोवरे यांच्या नजीक राहून तपोसाधना सिद्धीला जातात. एकांतवासात राहणे हे साधकाला आनंददायी वाटते. असा साधक नावाचा सार्थक असतो. तो मनुष्य रूपात दिसला, तरी तो महर्षिपदाला पोहचलेला असतो.
प्रकाश पागनीस
