मेंदूची सवय…

आपण आज जे आहोत ते आपल्या मेंदूमूळे. आपल्याला लागलेल्या सर्व सवयी, आपली शारीरिक व बौद्धिक क्षमता, आपल्या विचाराची परिपक्वता, किंवा धरसोड प्रवृत्ती, प्रयत्नातील सातत्य किंवा अर्धवट सोडून देण्याची सवय, आपल्याला जडलेले विविध आजार हे सर्व तुम्ही तुमच्या मेंदूला लावलेल्या सवयीमुळेच घडलेले आहे. कारण आपली प्रत्येक शारीरिक आणि मानसिक कृती ही मेंदुमधून घडत असते. जशी आपण आपल्या मेंदूला सवय लावली तसाच मेंदू काम करीत असतो. कोणतीही कृती ही दोनवेळा घडत असते. ज्याप्रमाणे चित्र कोणते काढायचे हे चित्रकाराच्या मेंदूत न्यूरॉन्सच्या जोडण्यातून प्रथम उमटत असते, मगच मेंदूतील विचाराप्रमाणे चित्र कागदावर उमटते.

कोणता ड्रेस घेयचा, कसल्या रंगाचा घेयचा, कोणत्या दुकानातून घेयचा, किती रकमेचा घेयचा या क्रिया प्रथम मेंदूमध्ये होतात मगच त्या कृती प्रत्यक्षात उतरतात. म्हणूनच आपण मेंदू सांगेल त्याप्रमाणे आपण ड्रेस घेतो. आपले विचार, चालणे, बोलणे, पाहणे हे सर्व प्रथम मेंदूतच घडते नंतर ते प्रत्यक्षात आपल्याला दिसते. आपण डोळ्यांनी पाहतो, कानांनी ऐकतो, तोंडानी बोलतो, परंतु हे तर सर्व ऐकण्याचे, पाहण्याचे आणि बोलण्याचे अवयव आहेत, मेंदू यांच्याकडून ती ती कामे करून घेत असतो. हात-पाय व इतर अवयवांच्या मदतीने अनेक कृती करतो. परंतु हे शरीराचे सर्व अवयव आहेत, मेंदूच्या सूचनेप्रमाणे सर्व अवयव काम करीत असतात. हृदयांची धडधड असो की, डोळ्यांच्या पापण्याची हालचाल सर्व मेंदूच नियंत्रित करीत असतो. आपण कितीही साबण लावले, कितीही कोणतीही सौंदर्य प्रसाधने लावली तरी आपली स्कीन उजळत नाही, क्रीमचा परिणाम संपला की, पुन्हा आहे ती स्कीन आपली राहते.

त्याचप्रमाणे माणसाची वर्तुणूक बाह्य संस्काराने बदलत नसते, जोपर्यंत मेंदूला वळण लावले जात नाही, मेंदूवर संस्कार केले जात नाहीत तोपर्यंत माणसाच्या विचारात किंवा वर्तणुकीत बदल होत नाही. त्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीने मेंदूची कार्यपद्धती, मेंदूच्या सवयी याचा बारकाईने विचार करणे गरजेचे आहे. आपले आज जे व्यक्तिमत्व आहे, आपल्या क्षमता किंवा मर्यादा, आपले गुणदोष, आहे ते आपल्या मेंदूमुळेच. त्यामुळे झाडाच्या पाना-फुलावर पाणी घालण्यापेक्षा झाडाच्या मुळावर पाणी घाला म्हणजे आपोआप पाने फुले वाढतील. आपण बाह्य भागावर काम करण्यापेक्षा मेंदूच्या काम करण्याच्या पद्धतीला समजून घेवूया आणि मेंदूला चांगल्या सवयी कशा लावता येतील याच्यावर काम करूया. जेणेकरून आपल्या विचारात आणि वर्तणुकीत नक्कीच बदल होतो.

–अशोक सोनवणे

सायकोलॉजिस्ट तथा ब्रेन प्रोग्रामिंग ट्रेनर